تحلیلی بر انتخاب گزینه های منتخب ریاست سازمان حفاظت محیط زیست دولت دکتر روحانی

گرچه «دفتر امور رسانه های دفتر رئیس جمهور منتخب» عصر جمعه با صدور اطلاعیه ای متذکر شد که گمانه زنی ها و پیش بینی های منتشر شده در مورد اعضای کابینه یازدهم و همچنین کارگروه ها و کمیته های مشورتی صحت ندارد و شایعه است، اما بحث و  رازگشایی و گمانه زنی ها را نمی توان با هیچ بیانیه و اطلاعیه ای متوقف کرد.
این موضوع در مورد سازمان حفاظت محیط زیست نیز جاری است و از گوشه و کنار نام هایی برای تصدی این معاونت رییس جمهور شنیده می شود. حتی گفته می شود با برخی از آنها صحبت های غیر رسمی برای ارائه برنامه پیشنهادی شان شده است و در پس پرده مشاوران رئیس جمهور منتخب در حال تلاش برای انتخاب گزینه نهایی هستند. شاید بد نباشد نگاهی به مهمترین و پرتکرارترین این نام ها بیندازیم:

*دکتر معصومه ابتکار: نیلوفر ابتکار که در سپهر سیاست و اجتماع او را با نام معصومه ابتکار می شناسند در دوران اصلاحات به عنوان نخستین زنی که در دولت فرصت حضور یافت نامش سر زبان ها افتاد اما سوابق فعالیت او را باید به روزهای  تسخیر سفارت ایالات متحده در تهران نسبت داد که با توجه به تسلط اش به زبان انگلیسی نقش مترجم را ایفا می کرد.  او که فارغ التحصیل مقطع دکترا در رشته ایمنی‌شناسی (ایمونولوژی) از دانشگاه تربیت مدرس است، در شورای شهر تهران به عنوان یکی از چهره های سرشناس بسیار کوشید تا «محیط زیست» را به یک موضوع ملی پراهمیت تبدیل کند از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شد تا خود را قربانی مبارزه سرسختانه اش در خصوص اطلاع رسانی شفاف و بی پرده در مورد «آلودگی هوا» و «اثرات منفی پارازیت» بداند. گرچه برخی، پاره ای از عملکردهای او در زمان تصدی اش بر سازمان حفاظت محیط زیست را هنوز نقد می کنند اما بازگشت او به این سازمان از سوی بسیاری از فعالان رسانه ای به عنوان یک «نقطه امید» برای نجات این سازمان از انزوا قلمداد می شود. به نظر می رسد با توجه  مواضع نزدیکش با دکتر روحانی و سیدمحمدخاتمی  می تواند تاثیرگذار باشد اما سوال اساسی اینجاست که آیا ابتکار می پذیرد به سازمانی برگردد که ۸ سال پیش آنجا را ترک کرده و در تمام این سالها عملکرد آن را به شدت مورد نقد قرار داده است؟ آیا او خود را وارد مناقشه ای پردردسر که هوادارانش از او چشم «معجزه» دارند نمی کند؟ اگر برگردد با ادبیات هاشمی شاهرودی در زمان تصدی قوه قضائیه خواهد گفت که «یک خرابه» را تحویل گرفته است یا ترجیح می دهد پیشنهادهای کم دردسرتر دیگری در دولت دکتر روحانی را بپذیرد؟ از دیگر سو آیا رئیس جمهور جدید حاضر است تبعات ناشی از رد صلاحیت او از سوی شورای نگهبان را به جان بخرد یا ترجیح می دهد وارد چنین چالش طبعاً پرهزینه ای نشود؟ اینها و پرسش هایی از این دست در خصوص بازگشت ابتکار به پردیسان این روزها در محافل زیست محیطی بسیار مطرح می شود.

*دکتر محمدرضا تابش: نماینده ۵۵ ساله مردم اردکان در مجلس شورای اسلامی که حتی در زمان انزوای اصلاح طلبان  با آرا بسیار بالا از حوزه انتخابیه اش برای نمایندگی مجلس برگزیده شد رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس است. تابش دارای مدرک دکترا در رشته مهندسی منابع طبیعی است و در کارنامه اش عضویت در هیات مدیرة سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران را نیز دارد. او خواهرزاده سیدمحمد خاتمی است و برخی بر این باورند که توان مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست را دارد و با توجه به فعالیت اش در فراکسیون محیط زیست با طیف وسیعی از کارشناسان و مدیران محیط زیست و منابع طبیعی کشور در ارتباط است و اشراف کافی بر معضلات و مشکلات این سازمان دارد. تابش در جهاد سازندگی،  مراکز آموزش عالی،  کارخانة ریسندگی و بافندگی،  دفتر رئیس جمهور و همچنین فدارسیون سوارکاری کشور تجربه های کاری مختلف و متفاوتی را از سرگذرانده است اما بر او خرده می گیرند که فاقد تجارب کلان اجرایی در ابعاد سازمان محیط زیست که معاونت رئیس جمهور به شمار می رود است. گذشته از تجربه اجرایی این پرسش نیز مطرح می شود که آیا او کرسی نمایندگی مردم اردکان را رها خواهد کرد و به سازمانی که بارها عملکرد آن را مورد نقد قرار داده است خواهد پیوست؟ آیا در صورت انتصاب به این سمت منتقدان دکتر روحانی او را گزینه ای تحمیلی از سوی محمدخاتمی نمی دانند و سازمان محیط زیست را وارد چالش های سیاسی نمی کنند؟ پاسخ به این دو پرسش کلیدی نیمی از پازل انتخاب رئیس سازمان محیط زیست را می تواند تکمیل کند.

*مهندس سید محمد مجابی: مهندس ۴۶ ساله و قزوینی که در رشته مدیریت محیط زیست، گرایش اقتصاد محیط زیست  از دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات فارغ التحصیل شده است رزومه بالا بلندی دارد. مسئول روابط عمومی جهاد سازندگی استان کردستان، دبیر کل پشتیبانی و امور عمومی معاونت آموزش و تحقیقات وزارت جهاد سازندگی، معاون صید و بنادر ماهیگیری سازمان شیلات ایران و قائم مقام مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران از جمله مسئولیت هایی هستند که او برعهده داشته است. اما آنچه او را به عنوان یکی از گزینه های ریاست سازمان محیط زیست نزدیک می کند سابقه ۶ ساله او از ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۴ تحت عنوان معاون توسعه مدیریت و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست است. برخی کارنامه او در مدت فعالیت اش در سازمان محیط زیست را ارزشمند می دانند، شاید کسب چندین لوح تقدیر را بتوان یکی نشانه های این عملکرد به شمار آورد:
-         دریافت لوح تقدیر از معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با عنوان کسب مجوز استخدام در سال ۱۳۸۰
-         دریافت لوح تقدیر از پرسنل گارد با عنوان پیگیری امور گارد مسلح سازمان در سال ۱۳۸۱
-        دریافت لوح تقدیر از CEERS با عنوان ارائه سخنرانی کلیدی در سال ۱۳۸۲
-         دریافت لوح تقدیر از معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با عنوان عضویت در هیئت داوران در سال ۱۳۸۲
-       دریافت لوح تقدیر از معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با عنوان برگزاری همایش حقوق محیط زیست در سال ۱۳۸۲
-        دریافت لوح تقدیر از معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با عنوان اجرا و افتتاح موزه تنوع زیستی در سال ۱۳۸۳
علیرغم مواضع صریح اصلاح طلبانه، آخرین سمت های او در شهرداری تهران او را به دکتر قالیباف نزدیک کرد و اگر شهردار تهران به عنوان رئیس جمهور پذیرفته می شد بی تردید مجابی بر مسند ریاست سازمان محیط زیست می نشست. گرچه در وبلاگ  شخصی مجابی کمتر نشانی از قالیباف یافت می شود و با بررسی نوشته های او گرایش به روحانی پررنگ تراست. او پس از انتخاب دکتر روحانی در وبلاگش نوشته است:« پیروزی ارزشمند دکتر روحانی گام بلندی برای دستیابی به خواسته های مردمی است که عمری را برای تعالی کشور هزینه کرده اند.» اما باید دید آیا رئیس جمهور منتخب،  ایدئولوگ محیط زیست مهمترین رقیب اش دکتر قالیباف را به عضویت کابینه در خواهد آورد یا خیر؟
*دکتر اصغر محمدی فاضل: در آخرین روزهای اسفندماه ۱۳۹۱ طی حکمی از معاونت محیط طبیعی سازمان محیط زیست برکنار شد. چنان که گفته می شود موضعگیری صریح در مقابل ایده احمدی نژاد برای واگذاری جنگلها و مقاومت در مقابل مافیای «شکار غیرقانونی» و «زمین خواری» از دلایل عمده برکناری اش توسط محمدجواد محمدی زاده شمرده می شود. فاضل که دارای لیسانس، فوق لیسانس و دکترای محیط زیست و عضو هیات علمی دانشگاه محیط زیست با سابقه ۲۵ سال تدریس، مدیریت و پژوهش در حوزه محیط زیست است در دولت های سازندگی، اصلاحات و مهرورزی در سازمان محیط زیست صاحب کرسی بوده است. بدون تردید او یکی از شناخته شده ترین چهره های محیط زیست ایران در عرصه های بین المللی است. چند سال پیش هنگام معارفه او به عنوان معاون سازمان محیط زیست گفته شد وی در طراحی و اجرای چندین پروژه محیط زیستی در کشورهای مختلف نقش داشته است. او که پس از چند سال کار در دفتر پایش جهانی سازمان ملل متحد در کمبریج انگلیس به کشور بازگشته بود، سابقه کار و تدریس و مشاوره در چند کشور آسیایی، اروپایی و افریقایی را به همراه داشت.
تردیدی نیست که فاضل در میان گزینه های مورد بحث بیشترین آشنایی را با اجزای سازمان محیط زیست داراست اما سابقه فعالیت سیاسی او در ستادهای هاشمی، خاتمی، لاریجانی و رضایی در دوره های قبل و امضای نامه حمایت از ابوترابی در این دوره از انتخابات ریاست جمهوری بی تردید از چشم مشاوران دکتر روحانی دور نمی ماند و چه بسا این موضوع به عنوان یک پاشنه آشیل برای این مدیر ۵۰ ساله عمل کند. البته دکتر فاضل  را نباید رقیب ابتکار دانست چراکه طی بیش از ۷ سال از  زمان ریاست خانم دکتر ابتکار بر سازمان محیط زیست، به عنوان یکی از موفق ترین مدیران کل  وی فعالیت کرده و در صورت بازگشت ابتکار به برج پردیسان از نزدیکترین مدیران وی خواهد بود، ولی اگر رئیس جمهور روحانی و مشاورانش بخواهند برای اولین بار در تاریخ این سازمان از بدنه  کارشناسی محیط زیست کشور کسی را برای ریاست بر این سازمان برگزینند در میان گزینه های مطرح شده دکتر فاضل دارای بیشترین شانس است.

دکتر علی محمد نوریان: مردی که در آستانه ۶۰ سالگی با قریب به ۳۰ سال ریاست سازمان هواشناسی کشور در دولت های مختلف از با ثبات ترین مدیران کشور به شمار می رفت یکی دیگر از گزینه هایی است که گمان می رود از این بخت برخوردار است تا در طبقه نهم  ساختمان مرکزی پارک پردیسان بر صندلی ریاست تکیه زند.
او در اسفند ۸۸ طی حکمی  از سوی محمود احمدی نژاد که در آن به « تجارب و سوابق ارشمند در زمینه های تخصصی هواشناسی، اقلیم شناسی، منابع آب و همچنین حضور فعال در صحنه های بین المللی» اشاره شده بود به عنوان «مشاور رییس جمهور» در زمینه «هواشناسی و تغییرات اقلیمی» منصوب شد.  نوریان در همین سال به عنوان معاونت محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست منصوب شد تا بیش از هر زمان دیگری نزد مدیران و کارشناسان محیط زیست کشور شناخته شود. کارنامه نوریان در سازمان هواشناسی به دلیل اهتمامی که در امر « آموزش کارکنان» به خرج داده است از سوی برخی قابل تقدیر دانسته می شود. او در پانزدهمین کنگره هواشناسی جهانی که با حضور رؤسای سازمان های هواشناسی۱۸۸کشور سال ۱۳۸۶ در ژنو سوئیس برگزار شد با اخذ کل آرا به عنوان معاون اول سازمان هواشناسی جهانی انتخاب شد. نکته جالب در مورد نوریان حذف دو مطلب در سایت «تابناک» در خصوص ایشان است که در یکی از آنها مدرک تحصیلی او مورد تشکیک قرار گرفته بود و در دیگری مطلبی با عنوان « نازکردن یک ایرانی برای یک سعودی» که در مورد اصرار یک مقام سعودی برای کسب عنوان در مجامع بین المللی هواشناسی و ممانعت دکتر نوریان است از دسترس خارج شده است.
گرچه او مدت کوتاهی تحت عنوان معاون محیط زیست انسانی در سازمان حفاظت محیط زیست خدمت کرده است اما رابطه نزدیک اش با دولت محمود احمدی نژاد می تواند او را از رسیدن به این سمت باز دارد.

دکتر مجید عباسپور: در فضای رسانه ای زیر سایه دو برادر بزرگترش کمتر شناخته شده است. حسن عباسپور برادر بزرگتر وزیر نیروی دولت رجایی بود که در بمبگذاری دفتر حزب جمهوری اسلامی در ۷ تیر سال ۶۰ به شهادت رسید. علی عباسپور نیز هم اکنون رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس است. اما مجید با لیسانس مکانیک از دانشگاه شریف، فوق لیسانس انرژی از دانشگاه MIT و دکترای مهندسی محیط زیست از دانشگاه کرنل آمریکا؛ عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف و مدیر گروه «مهندسی محیط زیست» دانشگاه آزد علوم و تحقیقات است. برخی رشته‌های مرتبط با محیط زیست در دانشگاه آزاد اسلامی به‌ویژه دانشگاه علوم و تحقیقات تهران را مدیون زحمات عباسپور می دانند.
مجید عباس پور که از او به عنوان یکی از گزینه های تصدی معاونت رئیس جمهور نام می برند سال ۸۹ در گفتگویی بیان داشت: «ما پس از گذشت سه دهه از پیروزی انقلاب اسلامی باید روندی را شاهد باشیم که افراد از درون خود سازمان‌ها رشد کنند و ریاست آن سازمان را برعهده گیرند. اینکه فردی از بیرون یک مجموعه ناگهان وارد یک سازمان می‌شود و ریاست آن سازمان را برعهده می‌گیرد، می‌تواند تبعاتی منفی برای آن سازمان ایجاد کند؛ هر چقدر هم فرد باهوش و توانمند باشد مدت‌زمانی لازم است که آن فرد خودش را با شرایط منطبق کند.» اما آیا عباسپور که  عضو خانواده شهید مطهری است و طبعاً با علی مطهری فرزند و علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی دیگر داماد این خانواده ارتباطات نزدیک دارد اگر با پیشنهاد دکتر روحانی مواجه شود در سال ۱۳۹۲ با استناد به سخنان خود از پذیرش ریاست سازمان حفاظت محیط زیست سرباز خواهد زد؟ البته نسبت های خانوادگی برای این چهره علمی گاه دردسرهایی هم به همراه داشته است. دکتر جاسبی رئیس سابق دانشگاه آزاد داماد خانواده عباس پور است و او خود برخی حاشیه سازی ها برای جاسبی را نتیجه  «غرض ورزی سیاسی» و «بیاهمیت» می داند ولی این ارتباط نام عباسپور را به عنوان یکی از گزینه های ریاست دانشگاه آزاد مطرح میکند.
با این همه نام های دیگری چون دکتر یوسف حجت، انوشیروان نجفی و …. از دیگر گزینه هایی است که کمابیش برای تصدی پست ریاست سازمان محیط زیست در برخی محافل شنیده می شود.  دکتر روحانی خواهد کوشید که بر خلاف محمود احمدی نژآد دست به رفتارهای غیرمنتظره و غافلگیرانه نزند اما هیچ بعید نیست که نام دیگری به غیر از گزینه های مطرح شده به یکباره به عنوان رئیس سازمان حفاظت محیط زیست از کیسه بیرون آید.

ندا حاج آبادی
کارشناس محیط زیست